Beraad
Als ik een verzoek krijg om iemands levensverhaal vast te leggen, zeg ik niet meteen ja. Na een kennismakingsgesprek, ga ik in beraad. Zowel met mezelf als met de hoofdpersoon. Kan ik leveren wat hij wenst? En kan ik dit binnen de tijd die hij voor ogen heeft?

Tijd
Angst zit goed verborgen in de haast: het moet nú want morgen kan het te laat zijn. Deze angst is soms reëel. Een levensverhaal vertellen, laat zich echter niet opjagen. Het kost energie en dus tijd om te herinneren, te vertellen, te reflecteren en te herstellen. De energie die dit kost, wordt niet alleen bij de verteller verbrand. Ook ik heb tijd nodig. Er wordt vaak aan voorbij gegaan; luisteren en vragen stellen naar iemands levensverhaal is intensief.

Momenten
De grootste successen hebben dikwijls een keerzijde. Dan komt het verdriet. Ingehouden of rijkelijk vloeiend. Ik luister en troost. Sommige verhalen zijn zo schijnend dat ik plaatsvervangende schaamte heb: dit had nooit mogen gebeuren. Op andere momenten maken we plezier. Lachen we hard om gekkigheden, spannende voorvallen en de bloopers van het leven. En glimlachen we om de speciale gebeurtenissen die de dagen kleur en warmte geven, want die zijn er gelukkig genoeg.

Zomaar iets?
De redenen om levensverhalen te willen vertellen en vastleggen, lopen uiteen van ontbrekende informatie uit het verleden opsporen tot het verleden willen verwerken of het zelfbeeld en identiteit versterken. De hoofdpersoon kan voor zijn omgeving meer zichtbaar worden, de erkenning vergroot en relaties versterkt. Dit voor ogen hebbend, schrijf ik dus niet zomaar iets.

Intensief
Het vertelde verhaal verdient een omlijsting, gemaakt uit alle losse puzzelstukjes die in de gesprekken herinnerd en gedeeld worden. Uiteenlopende gebeurtenissen worden samengesmeed tot een geheel: het eindresultaat. Het is altijd goed om het eindproduct voor ogen te hebben, maar vergeet niet dat dit het resultaat is van een intensieve samenwerking. Je bent meer dan alleen de schrijver. Werken met levensverhalen raakt ook aan je eigen levensverhaal. Toch is het noodzaak om in staat te zijn zonder waardeoordeel te luisteren en je eigen gevoelens tijdelijk opzij te zetten.

Recht
Ben je bereid om de zijpaden te betreden? Om tijd te geven aan die verhalen die nooit een plek in het boek zullen krijgen? Het is de kunst om uit alle paden de rode draad te halen voor het uiteindelijke verhaal. Dan doe je de hoofdpersoon recht.

Betekenis
Voor mij zijn het de verhalen van anderen, die mijn leven verrijken. Ik leer van de hoofdpersonen. Bij de oplevering van een boek is er blijdschap, trots, herkenning en soms ook erkenning. Dan ben ik van betekenis voor iemand geweest en dat voelt goed.

Toost
Maak tot slot een feestje van de uitreiking. Proost op alles dat goed is gegaan en al het moois dat nog komen gaat. Op het feit dat je met relativeren, berusting en een flinke dosis humor zelfs de donkerste dagen nog kunt laten schijnen. Zorg dat je samen kunt toosten op het einde van een fijne en waardevolle samenwerking.

Wat zijn jouw ervaringen bij het schrijven van levensverhalen?

Foto: Leefgetijden
Eerder gepubliceerd bij: Marjon Sarneel