‘Zoals je nu vluchtelingen in kolonnes ziet lopen, zo liepen wij met honderden andere hongerigen van de steden naar het platteland.’
Laatst begeleidde ik het verhaal van twee zussen (nu 93 en 96 jaar oud) aan de Stamtafel van Bibliotheek Zoetermeer. In de hongerwinter van 1945 liepen zij van Rotterdam naar Stadskanaal om daar te logeren bij een kennis van hun vader. Ik vroeg me af of dat niet gevaarlijk was, twee mooie jonge dames (destijds 17 en 20 jaar) alleen over stille landweggetjes en dat ook nog ten tijde van oorlog. De jongste zei bovenstaande. Hierdoor veranderde niet alleen het beeld dat ik had bij hun hongertocht, maar ook het beeld dat ik had van mijn vader en opa, samen op de fiets met de houten banden gedurende hun voedseltocht van Den Haag naar Noord-Holland. De zussen gingen om de familieleden in Rotterdam te ontlasten, immers, als hun monden niet gevoed hoefden te worden, bleef er meer over voor de achterblijvers. Niet dat er veel te verdelen viel, maar alle kleine beetjes hielpen. Mijn vader en opa hoopten op een beetje eten voor het gezin aan de Copernicuslaan.
Met een gemiddelde van 25 kilometer per dag, bereikten de meisjes in elf dagen hun doel. Ze liepen van dorp naar dorp en hadden één rustdag. Op een geïmproviseerd karretje stond hun bagage; een enkel kledingstuk en wat ruilwaren. Bijna overal waar ze aanklopten, kregen ze onderdak en een goede maaltijd. Hun borden werden meerdere keren bijgevuld, ze aten alles door elkaar. Onverzadigbaar, waren ze. Ze sliepen tussen frisse lakens of op hooizolders. Het maakte hen niet uit, ze voelden zich overal welkom, ondanks dat ze zelf niets te bieden hadden.
Waar wij nu getraind aan zo’n wandeltocht zouden beginnen, gewapend met stevige, waterdichte wandelschoenen en sokken zonder vervelende naden, liepen zij op half versleten instappers. De oudste zus zelfs op twee verschillende schoenen. Ze kunnen zich niet herinneren dat ze blaren hadden, of natte voeten. Schijnbaar onvermoeibaar stapten ze voort. Soms kregen ze een korte lift in een truck of op een boerenkar, soms van een Hollander, soms van een Duitser. Bang waren ze niet, behalve die ene keer toen de vrijgezelle boer ’s nachts de hooizolder op kroop voor een onderonsje met de zussen: Een van de twee gaf een zetje tegen de ladder, de boer kwam met een plof op de vloer terecht en pakte zijn biezen. Ze kunnen er jaren later nog steeds hartelijk om lachen.
Ze hebben het reisdagboek, de brieven die ze aan het thuisfront schreven en een gedicht gemaakt vlak na de bevrijding altijd goed bewaard. De jongste zus schreef op haar tachtigste haar levensboek. Tijdens ons gesprek aan de Stamtafel kwamen verstopte herinneringen naar boven die zelfs de familie nog niet kende. Dat was mooi en laat zien dat een levensgeschiedenis nooit af is.
Ik ben de zussen dankbaar voor hun verhalen, dat ze hun geschiedenis hebben vastgelegd. Het is hun nalatenschap aan het nageslacht, het is een stukje historie dat bewaard mag blijven, dat ons laat zien hoe hún leven was, hoe zij met elkaar omgingen, wat de gebruiken waren in de vorige eeuw, de omgangsvormen en hoe men zware periodes overleefde. Ze hebben houvast aan hun vastgelegde herinneringen. Het zijn hun levensverhalen waar ze nog dagelijks met elkaar over bellen.
Over de huidige coronabeperkingen zijn ze duidelijk:
‘Die drie zoenen, die kunnen we missen als kiespijn. Waar we echt ontzettend naar verlangen is een knuffel.’
Wil jij net als de zussen je levensgeschiedenis vastleggen? Laat mij je helpen. Het is zo waardevol om te doen én om later (of nu al) op terug te kijken. Te bladeren door jouw avonturen, ups en downs, foto’s en levensgeschiedenis. Jouw levensboek; het is een schatkist vol herinneringen van ongekende persoonlijke en emotionele waarde.
Ik wens je een maand om niet te vergeten. Waai uit in de storm, geniet van wat je ziet en hoort. En steun elkaar op veilige afstand; het levert zulke mooie verhalen op!
